In dit blog staan korte herinneringen aan romans uit de AWS. Bessie Head was een van de opvallendste vrouwelijke schrijvers uit de begintijd, waarin mannelijke auteurs de boventoon voerden. Plus een terugblik op Achebe's Things Fall Apart.
Maru van Bessie Head
Marie Reehorst, beeldend kunstenaar, docent taal ontwikkeling. Werkzaamheden in het onderwijs in Congo, Mozambique, Nederland en Mali.
Waarom denk ik bij de African Writers Series als eerste aan Maru van Bessie Head, uit 1972?
Zelfs vier boeken van deze schrijver staan in mijn boekenkast. Ik kocht ze toen ik in Kisangani woonde in de jaren zeventig. Vanuit Oost-Congo over de weg rijden in een Renault 4 naar de boekhandels in Nairobi en Dar es Salaam, dat kon toen gewoon. Later vond ik meer Afrikaanse auteurs in Londen en Parijs, ook bij de Franstalige uitgeverij Présence Africaine. Maar waarom is Bessie Head me dierbaar gebleven? Mogelijk omdat ze de enige vrouwelijke schrijver was die ik indertijd tegenkwam. Maar zeker ook omdat ze over de relaties tussen vrouwen en mannen schreef. Die vaak conflicten opleverden. Daarover sprak ik dagelijks met mijn vriendinnen en vrienden in Congo. Sommigen van hen hadden gestudeerd in België of elders. De verhalen van Bessie Head lezen was voor mijn een manier om beter te begrijpen hoe de verhoudingen tussen mensen aan het veranderen waren. Een land dat ik wilde leren kennen, een maatschappij die nieuw voor me was. Er bestond een sfeer van opbouw, een nieuwe tijd, nog zo kort na de dekolonisatie in de jaren zestig.
Maar hoe verrast ben ik opeens als ik het boek na jaren opensla en begin te lezen. Maru is helemaal geen vrouw, zoals ik me meende te herinneren, maar de broer van een van de vriendinnen van de hoofdpersoon Margaret. Sommige boeken die ik als twintiger las wil ik weer herlezen.
Things Fall Apart van Chinua Achebe
Anja-Hélène van Zandwijk, docent moderne Franse literatuur.
'Things Fall Apart' uit 1958 van Chinua Achebe, die wel de vader van de Engelstalige Afrikaanse roman wordt genoemd. ‘Zolang leeuwen geen eigen geschiedschrijvers hebben, zal de geschiedenis van de jacht altijd de jager verheerlijken’, zegt een Afrikaans spreekwoord. Met deze wrede fabel werd Chinua Achebe een van de eerste leeuwen van het continent die de pen ter hand nam.
Nog altijd is dit de best gelezen Afrikaanse roman wereldwijd, en 'Things Fall Apart' blijf ik bij herlezing een indrukwekkend boek vinden. De titel van de Franse vertaling klinkt prachtig als treurige poëzie: 'Le monde s’effondre'. Tien jaar later verscheen 'Les soleils des indépendances', de boeiende Franstalige klassieker van Ahmadou Kourouma, als een vervolg hierop...
Een wereld die uiteenvalt. De titel is ontleend aan Yeats' 'The Second Coming': 'Turning and turning in the widening gyre The falcon cannot hear the falconer; Things fall apart; the centre cannot hold; Mere anarchy is loosed upon the world.'
De wereld van Ibo-dorpschef Okonkwo als een samenhang van regels en tradities die aan het wankelen wordt gebracht als de buitenwereld in die schijnbaar onveranderlijke realiteit binnendringt: eerst komen de missionarissen, dan de Britse kolonisten die het bestaan van een heel volk onherstelbaar gaan verstoren. Een tragische roman geschreven in de heldere stijl van Achebe, bijna een Hemingway. Geen nostalgisch terugverlangen, geen nobele wilden. Een heldere blik op het pre-koloniale Afrika aan het begin van zijn verval.
Chinua Achebe bekritiseerde ook de sublieme vertelling 'Heart of Darkness' van Joseph Conrad (och, een van mijn lievelingsboeken over hoe diep het kwaad schuilt in de mens), vanwege diens Afrikaanse metafoor en het in zijn ogen stereotypische wereldbeeld van Afrika.
